Jak rozwijać poczucie własnej wartości u dziecka?

Co tak naprawdę nazywamy poczuciem własnej wartości?

Poczucie własnej wartości jest fundamentem, na którym każdy z nas buduje swoje życie. Sposób w jaki człowiek postrzega samego siebie głęboko wpływa na to jaki świat tworzy wokół (relacje z innymi ludźmi, praca, pasje i różne wyzwania życiowe). Agnieszka Stein tak mówi o poczuciu własnej wartości: „Dobrze, że jestem na świecie. Mam tu swoje miejsce i jestem potrzebny. Mam własną drogę do przejścia, własną lekcję do nauczenia i własne zadanie do wykonania. Nie jestem ani lepszy, ani gorszy od innych i nie ma nikogo na świecie takiego samego, jak ja. Jestem niepowtarzalny. W tej chwili może niewiele wiem i umiem, ale cały czas się uczę i rozwijam. Robię to we własnym tempie i najlepiej jak potrafię.”

Warto odpowiedzieć na kilka pytań, by sprawdzić ile tak naprawdę o sobie wiemy:

• Kim jestem?
• Czego potrzebuję?
• O czym marzę?
• Co jest dla mnie ważne?
• Co lubię?
• Kiedy czuję się swobodnie i komfortowo?

Do podobnych pytań można powracać wielokrotnie na różnych etapach swojego życia. Ludzie nabywając coraz większej samoświadomości mogą podnosić swoją samoocenę. Trzeba jednak podkreślić, że główny trzon poczucia własnej wartości powstaje we wczesnym dzieciństwie. Niezwykle ważną rolę odgrywają rodzice i inni opiekunowie maluchów. Co pomaga w budowaniu poczucia własnej wartości u dzieci?

Nathaniel Branden, psycholog, jeden z prekursorów badań nad samooceną i jej uzdrawianiem, opracował koncepcję sześciu filarów, na których utrzymuje się poczucie własnej wartości:

• świadome życie – dostrzeganie swoich myśli, odczuć, pragnień i działań,
• samoakceptacja – akceptacja swoich zalet, wad, sukcesów i porażek,
• odpowiedzialność za siebie i swoje czyny,
• asertywność – wyrażanie samego siebie bez ranienia innych,
• życie celowe – wyznaczanie celów i ich realizacja,
• integralność osobista – życie w zgodzie ze sobą.

Co dorośli mogą dać dzieciom, by wspierać rozwój ich poczucia własnej wartości:

AKCEPTACJA

Akceptacja to najważniejsza wartość jaką możemy wnieść w życie drugiego człowieka. Pozwolenie na bycie sobą! Tylko co to tak naprawdę znaczy? Akceptacja to towarzyszenie dziecku niezależnie od aktualnie przeżywanych przez nie emocji. Niezwykle ważne jest okazywanie dziecku, że ma prawo wyrażać wszystkie uczucia. Oczywiście dorośli odpowiadają za naukę różnych strategii eksponowania emocji, tak by były one bezpieczne. Każde dziecko potrzebuje być widziane i usłyszane zarówno w swojej radości, smutku, złości, rozczarowaniu czy bólu. Akceptacja to też zgoda na odmienność i różnorodność: myśli, zachowań, postaw czy reakcji. Dziecko, które czuje się bezwarunkowo kochane, potrafi wyrażać swoje myśli i uczucia. Właśnie za sprawą pełnej akceptacji dorosłych czuje się bezpiecznie, gdy wyraża siebie.

UWAŻNOŚĆ

Uważność na potrzeby dziecka nie oznacza wcale, że musimy patrzeć na nie 24 godziny na dobę bez przerwy. Ważna jest postawa wobec dziecka pokazująca, że jesteśmy gotowi mu pomóc, gdy tego potrzebuje. Słysząc „mamo zobacz…. tato popatrz na mnie” warto na chwilę podnieść wzrok mówiąc: „widzę Cię” lub „słyszę Cię”. Gdy zajmujemy się czymś i nie możemy w danym momencie wysłuchać, co ma do powiedzenia dziecko, pomaga komunikat: „Bardzo mnie ciekawi wszystko, o czym mówisz. Potrzebuję chwili, by dokończyć to, co teraz robię i wtedy uważnie Cię wysłucham”. Takie wyjaśnienie tak bardzo różni się od rzuconego pośpiesznie „Nie teraz!”, „ Nie mam czasu”. Krótka chwila, a tak wiele zmienia!

MOŻLIWOŚĆ PODEJMOWANIA DECYZJI

Poczucie własnej wartości oznacza, ze czujemy się kompetentni do realizowania różnych życiowych wyzwań. Ważne, by dawać dziecku często okazję do dokonywania wyborów- na miarę jego wieku. Młody człowiek uczy się odpowiedzialności, gdy dostaje prawo do decydowania o sobie. Na pozór proste czynności takie jak: wybór ubrania, samodzielne spakowanie plecaka, czy przygotowanie śniadania budują poczucie kompetencji. Dziecko odbiera przekaz: „Mogę sam wybrać, zaufali mi- dam radę!”

PRAWO DO POPEŁNIANIA BŁĘDÓW

Nierozerwanie z podejmowaniem decyzji tych małych i dużych wiąże się popełnianie błędów. Dzieci potrzebują wiedzieć, że nie zawsze coś nam się udaje. Dorośli mogą pokazać dziecku, że błąd może być lekcją : „jak można to zrobić inaczej”. Dobrze jest podkreślać, że próba zakończona „porażką” nie przekreśla, możliwości spróbowania jeszcze raz. Warto wykazywać się szczerością w stosunku do dzieci, pokazując im na swoim własnym przykładzie co czujemy, myślimy i robimy, gdy nam coś nie wychodzi, tak jak zaplanowaliśmy.

CIERPLIWOŚĆ I CZAS

Proces uczenia się nowych umiejętności bywa długotrwały. Pamiętajmy, że na wszystko potrzeba czasu. Małe dzieci mają krótki czas koncentracji na zadaniu i często szybko się zniechęcają. Nasze cierpliwe towarzyszenie dzieciom w podejmowanych wyzwaniach, przynosi cudowne owoce. Warto więc wytrzymać kilkanaście nieudanych prób, by móc wspólnie celebrować sukces. Nie zapominajmy też, by doceniać włożony wysiłek, a nie wynik podjętych działań.

ZAPRASZANIE DO WSPÓŁPRACY

Dzieci mają ogromną potrzebę przynależności. W domowej codzienności są miliony okazji, by zaprosić dzieci do współpracy. Gdy dajemy dzieciom odczuć, że to co robią wnosi wkład w życie rodziny i jest dla wszystkich ważne one chętniej podejmują różne wyzwania. Pamiętajmy, by przyjmować udział dzieci w ich obowiązkach, mając na uwadze aktualne zasoby i gotowość do różnych zadań.

Na koniec warto powiedzieć: KOCHAJMY DZIECI MIMO WSZYSTKO, pokazujmy, że nikt nie jest idealny- wszyscy mamy mocne i słabe strony. Jednak każdy człowiek ma w sobie zestawienie cech, umiejętności i talentów, które jako całość jest WYJĄTKOWE I JEDYNE W SWOIM RODZAJU.

 

Kinga Sylwia Michalak-Bogdańska

Psycholog

Pracuje jako terapeuta w Centrum Psychoterapii i Rozwoju Lustro