Logopeda radzi. Seplenienie

Seplenienie, inaczej sygmatyzm, to jedna z najczęściej występujących wad wymowy u dzieci. Charakteryzuje się ona nieprawidłową realizacją głosek dentalizowanych, do których należą ś, ź, ć, dź (głoski ciszące), s, z, c, dz (głoski syczące) oraz sz, ż, cz, dż (głoski szumiące). Zaburzona może być artykulacja zarówno jednej, jak i kilku głosek. Tym samym nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych może dotyczyć jednej, dwóch bądź trzech grup.

Do najczęściej wymienianych przyczyn seplenienia zalicza się:
— nieprawidłowości w budowie narządów artykulacyjnych (języka, warg, wędzidełek, podniebienia),
— wady zgryzu,
— rozszczepy (warg, podniebienia),
— przerosty migdałków,
— słabe lub wzmożone napięcie mięśniowe,
— problemy ze słuchem (nawet okresowe),
— często nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.

Cechą charakterystyczną tej wady, na którą w pierwszej kolejności zwracają uwagę rodzice, to wysuwanie języka między zęby w trakcie wymowy, czyli seplenienie międzyzębowe. Oprócz niego wyróżnia się także seplenienie wargowo- zębowe – w tym przypadku to nie język bierze udział w artykulacji, a wargi i siekacze. Szczelina powstaje między dolną wargą i górnymi siekaczami lub odwrotnie. Wymowa przypomina brzmienie głoski f. Z kolei w seplenieniu bocznym powietrze przechodzi prawo- lub lewostronnie przez szczelinę, która tworzy się z boku, a wargi są rozchylone.

To tylko niektóre rodzaje seplenienia mogące wystąpić w mowie dziecka. Brzmienie głosek realizowanych w ten sposób jest nieprawidłowe w związku z nieprawidłowym ułożeniem języka w trakcie artykulacji.

W seplenieniu możemy również zauważyć deformacje, czyli zmiany miejsca artykulacji głosek, substytucje – kiedy dziecko zastępuje trudny dźwięk łatwiejszym – oraz elizje, kiedy dziecko pomija trudne dźwięki. Oceny i diagnozy dokonuje logopeda i w zależności od rodzaju wady ustala odpowiednią terapię.

Często zdarza się, że nieprawidłowej realizacji głosek dentalizowanych towarzyszy nienormatywna realizacja głoski t, d, n czy l.

Ryzyko wystąpienia wady jesteśmy w stanie zaobserwować już na wczesnym etapie rozwoju dziecka, obserwując rozwój jego funkcji prymarnych, czyli oddechowych (prawidłowy oddech = oddech nosem z zamkniętą buzią), i pokarmowych (prawidłowe połykanie, żucie, gryzienie).

U starszych dzieci seplenienie diagnozujemy na bazie wcześniejszych nieprawidłowości rozwojowych i obserwujemy u nich często m.in.:
— wady zgryzu,
— nieprawidłową pozycję spoczynkową języka, brak pionizacji języka,
— nieprawidłowości w budowie podniebienia i wędzidełek,
— oddychanie torem ustnym.

Ważny w diagnozie jest oczywiście wiek dziecka. Głoski szeregu ciszącego pojawiają się pomiędzy 2-3 rokiem życia, syczące między 3-4 rokiem życia, a szumiące między 4-5 rokiem życia.
Im dziecko starsze, tym bardziej utrwala nieprawidłowe nawyki, przez co terapia może być nieco trudniejsza i dłuższa. Dlatego jeśli coś Cię niepokoi w rozwoju Twojego dziecka, skonsultuj się ze specjalistą.

Iwona Libich
t: +44 7508 609703
www.polskilogopeda.co.uk
@polskilogopeda.co.uk
@logopedagadula.londyn

Fot główne: Pexels/Andrea Piacquadio